Prof. Dr. Mustafa Kerem

Safra kesesi nedir?

Safra kesesi karnın sağ üst tarafında ve karaciğerin altında bulunur. Küçük, armut şeklinde safrayı depolayan organdır. Bu sıvı karaciğer tarafından yapılır. Çeşitli yağların ve vitaminlerin sindirimi ve emilimine yardımcı olur. Yemek yendiği zaman çeşitli uyaranlar safra kesesinin kasılmasına ve safranın safra yolu aracılığıyla 12 parmak bağırsağına (duodenum) ulaşmasına neden olur.

Safra taşları

Çoğu insanların safra kesesiyle ilgili problemlerinin nedeni safra taşlarıdır. Safra içeriğinin yoğunlaşarak sert yapılara dönüşmesiyle taşlar meydana gelir. Yumurta büyüklüğünde olabileceği gibi, kum taneleri kadar küçük ve çamur şeklinde olabilir.

Safra taşlarının çeşitleri

Taşların çoğu kolesterolün sertleşmesi sonucu oluşur. Sirozlu veya orak hücreli anemi gibi kan rahatsızlığı olanlarda pigment taşları olarak bilinen siyah veya kahverengi renkli taşlar görülebilir.

Kolesistit nedir?

Eğer safra taşları safra kanalını tıkar ise safra kesesinde enfeksiyona neden olur. Bu durum kolesistit olarak adlandırılır. Bulantı, kusma, karın ve sırt ağrısına neden olur. Bakteriler safra kesesi içinde çoğalabilirler. Eğer nefes aldığınızda ağrılarınız şiddetleniyor, karnın sağ üst kadranına ve arkaya doğru yayılıyor ise safra kesenizde enfeksiyon var demektir.

Kolesistit tanısı

Eğer doktorunuz safra kesesi ile ilgili problem düşünüyor ise kan tahlili ve karın Ultrasonografi tetkikleri ister. Gerektiğinde karaciğer fonksiyonları gözden geçirilir. Ayrıca direkt karın röntgen filmleri istenebilir.

Kolesistit tedavisi

Safra kesesi taşlarının bir kısmında hiç bir şikayetleri olmaz ve sessiz taşlar olarak bilinir. Şikayetler var ise safra kesesi çıkartılmalıdır. Bu işleme kolesistektomi denir. Eğer çok ciddi problem yoksa bu işlem genel olarak laparoskopik yöntemle yapılmaktadır. Safra kesesinin olmaması ciddi sindirim sistemi problemi oluşturmaz.

Kadınlar risk faktörü müdür?

Araştırmalar östrojen hormonunun kolesterol taşlarına neden olduğunu göstermektedir. Bu kadı hormonu safra içindeki kolesterol yoğunluğunu arttırmaktadır. Ayrıca hamilelik safra kesesinde çamurlaşmaya ve safranın yoğunlaşmasına neden olmaktadır. Yoğunlaşmış safra ise safra kesesinde taşlara neden olabilmektedir.

Aile öyküsü

Ailenizde safra taşı olanlar var ise sizde safra taşı olma ihtimali yüksektir. Araştırmalar genetik faktörlerin kolesterol üzerine etkin olduğunu göstermektedir.

Aşırı kilo

Aşırı kilonuz var ise vücudunuz daha fazla kolesterol üreterek safra taşı oluşumuna yol açabilir. Ayrıca gerektiği gibi çalışmayan daha büyük bir safra kesesine de sahip olabilirsiniz. Kilonuzun çoğunu kalçalarınızda ve baldırlarınızda değil, belinizde taşıyorsanız, safra taşınız olma ihtimali yüksektir.

Hızlı kilo vermek

Obesite ameliyatları ameliyatları ve çok düşük kalorili diyetler safra taşına neden olabilir. Bisiklete binme - kilo verme ve tekrar geri kazanma - ayrıca sorunlar oluşturabilir. En güvenlisi ayda 2-3 kg şeklinde kilo verilen yöntemlerdir.

Beslenme

Kolesterol ve yağ oranı yüksek olan yiyecekler safra taşı şansınızı artırabilir. Diyetinizde fazla lifiniz yoksa veya beyaz ekmek ve beyaz pirinç gibi çok fazla rafine karbonhidrat yerseniz, safra kesesi sorunlarınız daha yüksektir.

İlaçlar bir rol oynayabilir

Doğum kontrol hapları ve hormon replasman tedavisi çok fazla östrojen içerdiğinden, safra taşları olma şansınızı artırabilir. Ayrıca kolesterolünüzü düşürmeye yardımcı olan fibratlar olarak adlandırılan ilaçlar safralarınızdaki kolesterol miktarını arttırarak safra taşına neden olabilir.

Şeker hastalığı

Diyabete bağlı böbrek hasarlanması olmuş ise kanınızda trigliserid denen seviyeniz yükselerek safra taşı oluşum şansı artabilir. Ayrıca diyabet varlığında safra kesesi enfeksiyon durumunda normale göre çok az ağrı hissedilebilir. Bu ise hastaların doktora müracaatını azaltır. Bu ise komplikasyonları arttırabilir.

Önlemler

Safra taşı riski, 40 yaşını geçtikten sonra daha yüksektir, ancak onlardan korunmak için birkaç şey yapabilirsiniz. Sağlıklı bir kiloda kalın, ancak hızlı davranmayın ya da kilitlenme diyetlerine devam edin. Bol miktarda lifli gıda, zeytinyağı ve balık yağı gibi iyi yağlar yiyin ve fazla rafine tahıl tüketmeyin. Örneğin beyaz ekmek yerine tam buğday ve beyaz yerine kahverengi pirinç seçin.